دانگ(تتراکورد)

هر دانگ تشکیل شده از چها نت متوالی با پهنای صوتی چهارم درست یعنی نت اول و چهارم آن فاصله چهارم درست از یکدیگر قرار گرفته اند در هر دانگ یک نت بر سایر نتها تسلط و برتری داردکه 

آن را در اینجا نت ایست می نامیم نت ایست فقط می تواند بر درجه اول یا آخر هر دانگ قرار گیردبه عبارت دیگر نیروی جاذبه نت ایست از سایر نتهای دیگر دانگ بیشتر بوده و آنها را به سوی خود جذب می کند بر خلاف موسیقی غرب که بر اساس گام استوار شده موسیقی ایرانی بر پایه دانگها بنا شده و بعدأ خواهم گفت که چگونه ساختار گوشهای موسیقی ایرانی از به هم پیوستن دانگ های گوناگون بوجود می آید 



آهنگهای ایرانی در ردیف  موسیقی سنتی به طوری است که محور اصلی نغمات{نت ایست}بطور طبیعی در بین دو دانگ پیوسته قرار می گیرند در بعضی از دستگاهها مانند شور -ماهور-همایون-نوا-و چهارگاه به غیر از دو دانگ اصلی دستگاه  که تشکیل   کل گام را داده اند: دانگهای دیگری تحت عنوان دانگهای الحاقی  وجود دارند

بطور مثال گام شور سل را در نظر می گیریم


دو-ر-می بمل-فا-سل-لا کرون-سی بمل-دو-ر-می بمل-فا-سل


در اینجا دو-ر-می بمل-فا را دانگ مقدمه یا همان دانگ الحاقی است


سل-لا کرون-سی بمل-دو  این دانگ دانگ اول است 


ر-می بمل-فا-سل  دانگ دوم می باشد


به این صورت گام شور از 12 نت و11 فاصله می باشد 


بنابر این کل فواصل تشکیل دهنده دستگاه شور 11 عدد است و تعداد نت تشکیل دهنده 12 عدد می با شد 

این اطلاعات راهنمای خوبی است برای خوانندگان  که می توانند با توجه به گستره و حد وحدود صدای خویش آواز شور را از مایه ای متناسب با ساز همراهی کنند 


حدود وگستره مشتقات شور


بیات ترک


حدود و گستره این آواز تا مرز هشت نت و هفت فاصله می رسد و هر گاه روی درجه سوم گام 

شور بیشتر توقف می کنیم حالتی ملودی به خود می گیرد که به آن بیات ترک می گویند و 

بالاترین گو شه آواز ترک را اوج شکسته)می خوانند


ابوعطا


گام ابوعطا عینأ گام شور است و هر گاه روی درجه دوم گام شور ایست می کنیم و درجه چهارم 

گام شور را بیشتر نشان می دهیم حالتی ملودی به خود می گیرد که آن را آواز ابوعطا می 

نامیم بالاترین اوج این آواز را (حجاز) می نامند در واقع هرگاه از ابوعطا وارد آواز دشتی  می 

شویم ای تعقیر را حجاز می نامند و آن آوازی است که در منطقه حجاز در عربستان امروز می 

خوانند حدود و گستره این آواز هشت نت و هفت فاصله می با شد



افشاری

آواز افشاری از زیر تونیک گام شور شروع می شود

برای اجرای گوشه رهاوی ساختار ملودی طوری است که ایست روی زیر تونیک شور

الزامیست در این آواز اوج در گوشه عراق است بعضی ها اوج آواز افشاری را گوشه سپهر می دانند و این گوشه در آواز راست پنجگاه می خوانند  ولی در آواز افشاری این گوشه اوج آواز افشاری نمی باشد
حدود و گستره آواز افشاری 7 نت و 6 فاصله است 
 
دشتی

همانطور که قبلان گفتم گام دشتی و ابوعطا همانند شور است آواز دشتی از درجه پنجم گام شور  شروع می شود اوج آواز دشتی گوشه عشاق می باشد حدود و گستره این آواز 6 نت و5 فاصله است

همایون

گام همایون دارای دانگ مقدمه است اوج آواز همایون گوشه نوروز عرب می باشد گستره آن 11 نت و10 فاصله می باشد

اصفهان

آواز اصفهان روی درجه چهارم گام همایون بسته می شود اوج ای آواز گوشه عشاق می باشد گستره این آواز 8 نت و 7 فاصله می باشد

ماهور

  گام ماهور دارای گام الحاقی و مقدمه می باشد  دانگ مقدمه ماهور قبل از دانگ اول گام و دانگ الحاقی آن همانند شور پس از دانگ دوم قرار گرفته  و ساختار تعدادی از گوشه های ماهور را سبب شده است اوج ترین گوشه این آواز گوشه ای است به نام آشورآوند     گستره ماهور 12 نت و11 فاصله می با شد


نوا

دستگاه نوا همانند شور است اما گستره آن کمتر از شور است چون گوشه های تشکیل   دهنده آن باعث این محدودیت می شود و آواز نوا بیشتر از ناحیه بم متمرکز است 
گوشه های نهفت و حسینی و نستاری در نت شاهد مشترکند و می توان ای گوشه ها را اوج آواز نوا دانست گستره آواز نوا8 نت و7 فاصله می باشد

چهارگاه

دستگاه چهارگاه دارای دانگ مقدمه می باشدو شباهتی با دستگاه سه گاه دارد بعضی از گوشه های این آواز مانند زابل در هر دو آواز مشترکند و فقط مکانهای نتها روی درجات مختلف فرق می کنند اوجترین گوشه های این آواز گوشه های مغلوب و منصوری و همینطور حصار می باشند گوشه حصار یک تغییر مقام از چهارگاه به درجه چهارم فوقانی ایست گستره این آواز 9 نت و 8 فاصله می باشد

سه گاه

دستگاه سه گاه با شور کمی شبه می باشد فقط اختلاف در ربع پرده است اوج این آواز گوشه مغلوب می باشد گستره این آواز 10نت و9 فاصله می باشد